Startseite

Giovanni Pontano: Amorum libri II. De amore coniugali III.

Pontano: Amorum libri 2

Ad Musas

Giovanni Pontano:

IOANNIS IOVIANI PONTANI | amorum libri II. | De amore coniugali III. | Tumolorum II, qui in ſuperiore aliorum poëma|ton editione deſyderabantur. | Lyrici I. | Eridanorum II. | Eclogæ duæ Coryle, & Quinquennius ſuperioribus | quatuor additæ. | Calpurnij Siculi Eclogæ VII. | Aurelij Nemeſiani Eclogæ IIII. | Explicatio locorum omnium abſtruſorum Pontani au|thore Petro Summontio uiro doctiſſimo. | Index rerum, quæ in his Pontani luſibus conti-|neantur. || Signet 3.
 
Kolophon fol. y3r: VENETIIS IN AEDIBVS ALDI, | ET ANDREAE SOCERI, | MENSE FEBRVARIO. | M. D. XVIII. Fol. y4v Signet 3.

Venedig: Aldus / Andreas Torresanus, 1518.

Octavo. 149 × 90 mm. 170, [2] Blätter. – Lagenkollation: a-x8, y4. Auf Titel und nach Kolophon das Signet 3.
Inhalt: fol. a1r: Titel — fol. a1v: Franciscus Asulanus: Epistula Antonio Mocenico — fol. 4r: Ioannes Ioavianus Pontanus: Amorum libri II — fol. 35r: Idem: De amore coniugali — fol. 64v: weiß — fol. 65r: Ioannes Iovianus Pontanus: Tumulorum libri II — fol. 97r: Idem: Lyrici — fol. 103v: Idem: Eridanorum libri II — fol. 137r: Idem: Eclogae duae — fol. 142r: weiß — fol. 142v: Petrus Summontius: Epistula lectori — fol. 144: weiß — fol. 145r: Calpurnius Siculus: Eclogae VII — fol. 158v: weiß — fol. 159r: Nemesianus: Eclogae IIII — fol. 165: weiß — fol. 166r: Index — fol. y3r: Lagenverzeichnis; Kolophon — fol. y3v-y4r: weiß — fol. y4v: Signet.

Roter Saffianband um 1850 mit vier erhabenen Bünden auf dem Rücken. Die Vergoldung des Rückens aus waagrechten, die Bünde abgrenzenden Linien. Die Deckel mit Randrahmen aus drei Linien, darinnen ein sich anschließendes Muster aus Spiralstempeln und Blättern. Stehkantenvergoldung aus durchgezogener Linie, die der Innenkanten aus einer doppelten Zickzacklinie mit kleinen Kreisen. Handgestochene Kapitale in schwarz/hellblauer Seide, Vorsätze aus feinem Kammschnittmarmor, passend dazu der Schnitt.

Giovanni Pontano (1429 – 1503) war einer der elegantesten Schriftsteller und Dichter seiner Zeit. Manche warfen ihm gewisse Freiheiten vor, die er sich wie die antiken Poeten in seinen Liebesgedichten genommen habe, doch leugnete niemand die Reinheit seines Stils und den Umfang seines Wissens. Beispiel für die Hochschätzung ist Asolani Vorwort zu dieser Ausgabe sowie die Widmung an Mocenigo, der ein Portrait Pontani in seiner Bibliothek besaß. „Ce second recueil des poésies de Pontanus est plus rare que le premier, parce que les Alde n’en ont donné qu’une seule édition.“ (Brunet IV,808)
 In diesem Band vorgebunden befand sich der zweite Teil von: [IOANNIS IOVIANI PONTANI CARMINA. Tomus primus.] Kolophon fol. hh7v: Venetijs in ædibus hæredum Aldi Ma-|nutij, & Andreæ soceri, mense | Augusto, M.D.XXXIII. Fol. hh8v Signet 9. Bll. 185-247, [1] Bl. = aa-hh8. Renouard 108,6. Dies der Schlußteil nach dem weißen Blatt 184 der ersten Sammlung der Gedichte.

Renouard 85,10 – Ebert 17743 – Adams P1864 – BM STC 533 – Bibliographien.
Die Abbildungen stammen aus meinem Katalog Nr. 7, sind bearbeitet und geben nicht den originalen Zustand wieder!

 

Renouard

164 feuillets dont l’antepénultième est coté 170, à cause d’une lacune de huit après le fol. 88, qui est suivi immediatement du fol. 97, sans dérangement dans les signatures. Les deux derniers feuillets non chiffrés contiennent la souscription et l’ancre. Le 144e et le 165e sont blancs.

C’est le second volume des poésies de Pontanus: il n’a été imprimé que cette seule fois par les Alde.

Dans sa préface à Ant. Mocenigo, Patricien de Venise, François d’Asola fait un magnifique éloge des poésies de Pontanus, dont Mocenigo, qui l’estimoit beaucoup, avoit le portrait dans sa bibliothèque. C’est à raison de cette estime qu’il lui dedie ce volume. Il rappelle aussi que ce fut le père de ce mème Mocenigo (Aloisio) qui rapporta de France, où il étoit ambassadeur, un très ancien manuscrit des lettres de Pline, Cujus fidem et authoritatem secuti, Scriptorem illum. ... integritati sua restituimus.
— Antoine Auguste Renouard: Annales de l’imprimerie des Alde, histoire des trois Manuce et de leurs éditions. Troisième édition. Paris: Jules Renouard, 1834. p. 85.
 

248 feuillets, dont le 184e blanc: le titre est tout semblable à celui de l’édition de 1513, dont celle-ci est une exacte copie, avec la mème préface. La seule différence est que, dans l’autre, la table est à la fin, et que dans celle-ci elle est au commencement, suivie d’une seconde préface très courte, stvidiosis.

Au verso du feuillet 247, qui est suivi de l’ancre sur un feuillet blanc, est la souscription: Venetijs in ædibus hæredum Aldi Manuti, & Andreæ soceri, mense Augusto, m. d. xxxiii. — p. 108.

 

Ad Musas

Nymphæ quæ nemorum comas virenteis
Atque undas Aganippidas tenetis,
Et saltus gelidos virentis Hemi,
Vos ô Thespiadum cohors dearum,
Vestris me socium choris et antris
Vulgi avertite dentibus maligni.
Et me Castaliæ liquore lymphæ
Sparsum cingite laureis corollis,
Cantantem modò Sapphicis labellis.
 

Eridanus

Ad cenam me, Stella, vocas et gaudia lecti:
  mensa mihi posita est compositusque torus,
ipsa ministrabis simul et simul ipsa recumbes
  et dabis in medio basia multa mero,
Cena placet. Venio. Ponam sed foedera lecti:
  me tua cena iuvat, tu mea pacta proba.
Prima cuba, nec nuda tamen: tenuissima sed te
  tela tegat, Cyprio tela liquore madens.
Ipse sequar. Tu me amplexu placidissima blando
  excipe et in tepido (qua potes) abde sinu;
oscula mox iunges cupidas imitata columbas,
  oscula non uno continuata modo.
Muta venus mihi nulla placet: suspiria misce
  aptaque lascivis garrula verba iocis;
nec manus officio desit, manus æmula linguæ est:
  hæc tactu venerem suscitat, illa sono.
Gaudia Amor probat hæc; verum, si rixa sequatur,
  quam dens, quamve aliquid moverit ausa manus,
auctor ero rixæ. Tu mox offensa quereris,
  unguibus et scindes pectora nostra tuis;
scindam ego tunc tunicam, subducta et veste papillas
  nuda eris et nullo tegmine bella geres.
Ipsa manum collo inicies, super ipsa recumbes,
  verbera et ipsa dabis, verbera et ipsa feres;
Dente petes, ego dente petam; demorsa dolebis,
  ipse querar, lacrimæ prona per ora cadent.
Tum supplex veniam grata cum pace rogabo;
  ipsa dabis, simul et basia multa dabis;
basia multa dabo, iungam quoque munera pacis,
  munera complexo ter repetita sinu.
Hoc est pacis opus, sunt hæc sua foedera lecti:
  subscribas; per me nulla futura mora est.
 

Hendecasyllabi seu Baiæ

Ad Hermionen ut papillas contegat

Prædico, tege candidas papillas
nec quæras rabiem ciere amantum.
Me, quem frigida congelat senecta,
irritas male calfacisque: quare,
prædico, tege candidas papillas
et pectus strophio tegente vela.
Nam quid lacteolos sinus et ipsas
præ te fers sine linteo papillas?
An vis dicere: `Basia papillas
et pectus nitidum suaviare?
Vis num dicere: `Tange, tange, tracta?
Tene incedere nudulis papillis?
Nudo pectore tene deambulare?
Hoc est dicere: `Posce, posce, trado,
hoc est ad venerem vocare amantes.
Quare, aut contege candidas papillas
et pectus strophio decente vesti,
aut, senex licet, involabo in illas,
ut possim iuvenis tibi videri.
Tithonum, Hermione, tuæ papillæ
ossunt ad iuvenis vocare munus.

Loquitur puella fuscula

Quod sim fuscula, quod nigella, et ipsæ
fusco in pectore nigricent papillæ,
quid tum? Nox nigra, fusculæ tenebræ,
nocturnis colitur Venus tenebris,
optat nox Venerem, Venus tenebras,
et noctes Venerem tenebricosæ
delectant, pueri in sinu locata
lusus dum facit improbasque rixas.
Ergo his in tenebris latebricosis,
his nos in latebris tenebricosis,
lecto compositi, quiete in una
ductemus Venerem, toroque vincti
condamus tenebras, sopore ab ipso
dum solis Venus excitet sub ortum.

Turtures alloquitur sciscitans eas de amoris natura

Quæ ramo geminæ sedetis una
atque una canitis, vagæ volucres,
una et gutture luditis canoro,
cum vobis amor unus, una cura,
unum sit studium et fidele amoris
(nostri nam variant subinde amores),
vos, blandæ volucres, amoris instar,
exemplum fidei iugalis unum,
quæ vis, obsecro, dicite, est amoris
tam constans male dissidensque secum?
Nam, si pascitur e calore et igni,
cur, o cur miseri subinde amantes
frigescunt simul et tremunt geluque
toto pectore sanguis obrigescit?
Sin est frigida vis geluque ab ipso
horrescit simul omnibus medullis,
cur, o cur miseri subinde amantes
uruntur tacito calore et igni,
toto et pectore sanguis ustilatur?
Quæn hæc tam varians subinde vis, ut
alternis calor imperet geluque?
Vos o dicite, blandulæ volucres,
exemplum fidei atque amoris unum.

Ad Stellam puellam

Dum furtim mihi das negasque ocellos
opponisque manum simulque rides,
post hinc et variat color per ora
et suspiria lassa sentiuntur,
stillatim mihi corda deliquescunt,
sudor tempora frigidus pererrat
et passim tremor ossibus vagatur,
ut sensus animum repente linquant,
ut fiam miser et beatus una.
Sed iam plus solito nitescit aër,
iam lux candidior diem serenat:
cur ah, cur tenebræ repente nobis,
cur nox exoritur, nigrescit aura?
An sentis, miser, an miselle, sentis?
Stella est ad speculam, refulsit in te:
solem lumina victa pertimescunt.
O claras medio die tenebras,
o lucem sine nube nigricantem!

Ad Focillam

Ni reddis mihi vitreos ocellos,
cæcæ præsidium meæ senectæ,
an est, cur ego non tuis papillis
manus iniciam trahamque prensas
usque ad basiolum, supina quod des,
quod des ipsa supina, quod supina
cervice excipias, quod ore hiulco,
quodque ipse eripiam tibi supinus?
Atque illud moneo, supina vites,
ne lapsis pedibus ruas repente
aut in scriniolo renisa restes.
Nam nec sat fuerit vocare matrem,
furtum aut reddere supplicemve flere;
sed nudo (mihi crede) crure, coxa,
nudo pectine et usque ad umbilicum
senem perpetiere verpulentum;
et clames volo: `Reddo, reddo, reddo;
pro quo sic ego: `Subdo, subdo, subdo.

Ad Terinnam

Tecum, si liceat, velim, Terinna,
(me tussis licet et premat gravedo)
tecum has frigidulas fovere noctes.
O noctes mihi ter quater beatas,
o somnos sine fine prurientes,
me cum sub tepido, Terinna, lecto,
me cum sub teneris fovebis ulnis,
me cum roscidulis procax labellis
et suges simul osculaberisque.
O noctes mihi ter quater beatas.
  Ne tu, ne digitis, Terinna, sævi,
ne sævi aridulo, Terinna, dente.
Ah quid pallia lectulo excidere?
Ah quid lectulus ipse subtremescit?
Ne sævi, rogo, ne, Terinna, sævi.
  Sic, sic, o mea, sævias licebit,
hac mecum ratione litigato:
nunc vinci patiare, nunc repugna,
et nunc oscula porge, nunc negato.
Nunc risum lacrimis iocisque fletum
misce et dulcia verba tinge amaris.
Hæc cum feceris, o Terinna, mox te
ad lusus placidos resolve mecum,
complexa et teneris senem lacertis
ludas delicias venustiores,
dicas blanditias procaciores,
fingas nequitiam proterviorem,
et ludos, age, fac licentiores
et noctem quoque duc amantiorem,
dum lassis sopor instet ex ocellis.